Bataafs-Franse tijd

Westerwolde onder de Franse overheersing

Sinds 1619 bepaalden de bestuurders van de stad Groningen hoe Westerwolde werd bestuurd. Nadat in Frankrijk in 1789 de koning was afgezet en het volk de macht had overgenomen, leidde dat in Nederland in 1795 tot het vertrek van stadhouder Willem V. De Nederlandse patriotten namen de macht over en zo ontstond de Bataafse Republiek die werd bestuurd door burgers, net als in Frankrijk. De stad Groningen verloor bijna alle macht over Westerwolde. De invloed van de landelijke overheid nam toe.

Periode
Tijd van pruiken en revoluties

Tijdbalk

Jaar	Gebeurtenis
1789	Franse revolutie
1795	Stadhouder Willem V vlucht naar Engeland. Patriotten nemen de macht over. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden heet nu de Bataafse Republiek.
1796	Aanleg van de Linie Abeltjeshuis bij de grens met Duitsland.
1806	Louis, broer van de Franse keizer Napoleon, wordt koning. De Bataafse Republiek wordt nu het Koninkrijk Nederland.
1810	Het Koninkrijk Nederland wordt ingelijfd bij Frankrijk. Invoering van de burgerlijke stand.
1813	Napoleon wordt afgezet, zoon van stadhouder Willem V keert als vorst terug. Einde Franse overheersing
1815	Inhuldiging koning Willem I in Brussel.

Revolutie!
In 1789 werd de koning van Frankrijk, Lodewijk XVI, afgezet en onthoofd. De burgerij nam de macht over. In Frankrijk vond een revolutie plaats met de leus vrijheid, gelijkheid en broederschap. Die gelijkheid betekende dat niemand boven de wet stond. Onder de monarchie van Lodewijk XVI hadden adel en geestelijkheid meer en andere rechten dan de burgers.
In Nederland was stadhouder Willem V het hoofd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Op 18 januari 1795 vluchtte hij naar Engeland, bang als hij was gevangen genomen te worden door de patriotten die een revolutie wilden zoals in Frankrijk. Meer over de patriotten kun je hier lezen. Kies op die website rechtsboven het voor jou geschikte taalniveau.

Napoleon en z'n broer
Na 1799 werd Napoleon de sterke man in Frankrijk en daarna in heel West- en Zuid-Europa. In 1806 werd Louis, broer van Napoleon, benoemd als koning en werd de Bataafse Republiek het Koninkrijk Nederland. Op 9 juli1810 lijfde keizer Napoleon Bonaparte Nederland in bij Frankrijk. De wetten en regels die in Frankrijk golden, waren nu ook van toepassing in Nederland. Napoleon werd in 1813 afgezet en de zoon van stadhouder Willem V keerde als vorst terug naar Nederland en werd in 1815 ingehuldigd als Koning Willem I. Meer over Napoleon en de veranderingen die hij in Nederland invoerde, kun je hier lezen. Kies ook hier het geschikte taalniveau.

In Westerwolde
Voor Westerwolde betekende de Franse overheersing dat wetten en regels zoals wij die hier kenden niet langer van toepassing waren. Het landrecht van Westerwolde werd afgeschaft.
Steeds meer regels werden door de landelijke overheid vastgesteld. Zo werd in heel Nederland een militaire dienstplicht ingevoerd. En ook werden dezelfde afspraken gemaakt voor rechtspraak (o.a. de pijnbank als marteling om een bekentenis af te dwingen, werd afgeschaft), munten, maten en gewichten.

Een nieuwe vorm van bestuur werd de gemeente. Vanaf 1801 mochten gemeenten hun eigen plaatselijke bestuur regelen. Hierdoor werden de boermarken als bestuursvorm vrijwel overbodig. Op bevel van koning Lodewijk Napoleon moesten daarom de markegronden worden verdeeld onder de markegenoten en worden ontgonnen. Napoleon dacht, dat er dan meer op kon worden verdiend. De organisatie van de boermarken bleef na deze markescheidingen vaak wel bestaan als beheerder van overgebleven gronden en van de vele landwegen, sloten en bruggen die door alle boeren werden gebruikt. Pas in de twintigste eeuw werden ook deze taken op veel plaatsen door de gemeenten overgenomen. In de meeste dorpen raakte de boermarke daardoor overbodig en werd afgeschaft. Maar bijvoorbeeld het kerkhof van Wollinghuizen en Jipsinghuizen is nog tientallen jaren door de boerschappen onderhouden.

Een belangrijke verandering was ook de invoering van de burgerlijke stand in 1811. In de burgerlijke stand werden gegevens van de geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden van elke persoon bijgehouden. Iedereen werd ook verplicht een achternaam te kiezen, veel mensen hadden die toen nog niet. Zo heette de zoon van Jan meestal Jansz, Jans of Jansen.

Ook werd een begin gemaakt met de invoering van een register waarin je kon zien wie welke grond of gebouwen bezat met welke rechten. In 1832 werd hiervoor het kadaster in gebruik genomen.

Onder de Franse overheersing werd Nederland aangevallen door Engelse troepen die in oorlog waren met Frankrijk. In Westerwolde werden nieuwe vestingwerken aangelegd. Bij de Lethe een nieuwe redoute (een verschansing van aarde, die aan alle kanten even sterk is) en een flèche (twee verdedigingswallen die elkaar onder een hoek raken). Ook in Barnflair bij ter Apel en bij Roswinkel werden redoutes aangelegd. Verder werd bij Bourtange tegen de grens met Duitsland een nieuwe verdedigingslinie opgeworpen.

Zelf lezen:

Vergelijk jouw leven eens met dat van Aaltje

Bataafse Republiek, Bedelboerderij

Boerschap en Markescheiding

Smeerlinger Markescheiding

Tekstbronnen: